تذهیب چیست؟

تذهیب و اسلیمی یک مدل طرحی است که چند سالی است در بین طراحان گرافیک ایران جایگاهی ویژه ای پیدا کرده است که البته استفاده این مدل طرح ها در پوسترها، بیلبورد ها و طرح های مذهبی به چشم میخورد و در کنار آن در طرح های مدرن هم به صورت تلفیقی استفاده شده است.

“تذهیب” لغتی عربی است که از ریشۀ ذَهَب (به معنی طلا) گرفته شده است. تذهیب را زراندود یا طلاکاری نیز می‌نامند. دلیل این نام‌گذاری استفاده از محلول‌های طلا (و سایر رنگ‌ها و محلول‌های براق و درخشان) برای طراحی نقوش تذهیب بوده است. البته لغت تذهیب را در اصطلاح می‌توان به معنی آراستن نیز دانست.

معنای تذهیب

در واقع می‌توان گفت تذهیب تعریف دقیق و محدودی ندارد و به طور کلی شامل ترکیب طرح‌های اسلیمی توأم با خطوط، شاخ و برگ‌ها، و طرح‌ انواع گل، پرندگان و حیوانات و … است که به صورت در هم تنیده طراحی و پرداخت می‌شود.

هنر تذهیب از ابتدا تاکنون در تزئین جلد و حاشیه‌های صفحات کتب مختلف به ویژه “قرآن کریم”، روی پارچه‌ها، ظروف سفالی، قالی‌ها و همینطور نقش و نگارهای بناهای مختلف به کار گرفته می‌شود.

پیشینه آذین و تذهیب در هنر کتاب‌آرایی ایران، به دوره ساسانی می‌رسد. بعد از نفوذ اسلام در ایران، هنر تذهیب در اختیار حکومت‌های اسلامی و عرب قرار گرفت و «هنر اسلامی» نام یافت. اگر چه زمانی این هنر از بالندگی فرو ماند، اما مجدداً پویایی خود را به دست آورد.

چنان‌که در دورهٔ سلجوقی مذهبان، آرایش قرآنها، ابزار و ادوات، ظرفها، بافته‌ها و بناها را پیشهٔ خود ساختند و چندی بعد، در دوره تیموری این هنر به اوج خود رسید و زیباترین آثار به وجود آمد.

تاریخ تذهیب

هنرمندان نقاش، صحافان و صنعتگران، به خواست سلاطین از سراسر ایران فراخوانده شدند و درکتابخانه‌های پایتخت به کار گمارده شدند. بدین ترتیب، آثار ارزشمند و با شکوهی پدید آمد. در دورهٔ صفوی، نقاشی، تذهیب و خط درخدمت هنر کتاب آرایی قرار گرفت و آثاری به وجود آمد که زینت بخش موزه‌های ایران و جهان است. اما، رنج هنرمندان بی ارج ماند و ارزش آنان در زمان زندگیشان شناخته نشد و هنر نقاشی، پس از دوره صفوی از رونق افتاد. اگر چه هجوم فرهنگ غرب به ایران، حرکت پیشرو این هنر را کند ساخت، ولی با زحمت هنرمندان متعهد و دوستداران هنر این مرز و بوم، شعلهٔ هنر تذهیب همچنان فروزان است.

شاید بتوان تاریخ آرایش و قرآن را هم‌زمان با نوشتن آن دانست به این معنی که نخست به منظور تعیین سر سوره‌ها، آیه‌ها، جزوه‌ها و سجده‌ها آن را به نوعی تزئین می‌کردند. رفته رفته علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به تجمل، هنرمندان را بر آن داشت تا در آن دقت بیشتری به کار برند و در نتیجه این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزئینی به خود گرفت به خصوص قرآن‌هایی که برای امرا و بزرگان نوشته می‌شد. این امر خود یکی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تکامل فن شد.

مکتب های تذهیب

می توان یکی از زیر مجموعه های نقاشی نیز به حساب اورد و مانند نقاشی که دارای مکتب های مختلف است ، تذهیب و اسلیمی نیز مکتب های مختلفی دارد که عبارت اند از مکتب های سلجوقی ، بخارا ، تیموری ، صفوی و قاجار . علاوه بر این هر کدام از این مکاتب دارای شعب مختلفی هستند مانند مکتب تیموری که شعبه های مختلفی مانند خراسان ، شیراز ، تبریز و … دارد

حتما بخوانید: